Hayriye Melek Hanım'ın başyazarı olduğu Diyane gazetesinin ilk sayısı için yazdığı başyazısını, verdiği toplumsal mesajların güncelliğini kaybetmemesi dolayısıyla tekrar paylaşıyoruz.

DİYANE’NİN MESLEĞİ, GAYESİ

Bütün beşeriyet, bilhâssa bütün küçük ve zayıf milletler gibi Çerkeslik de bugün ağır, acı bir imtihan devresi geçiriyor. Biz bunu bütün ağırlığı, bütün acılığı ile hissediyoruz. Fakat imân ediyoruz ki, insanların insanlığını ölçen bu büyük tecrübe ne kadar sürerse sürsün, ne kadar muhtelif safahât geçirirse geçirsin hiç şüphesiz, zafer yine nihâyet insânlığındır. İsteriz ki milletimiz buna i'timâd ve hatta bizim gibi imân etsin. Bunun aksine inanmak belki onun için felâketlerinin en büyüğünü teşkil eder. 

Yüz sene Rus Çarlığı önünde eğilmeyen Çerkeslik, kendisindeki cengâverlik hasletlerinin ne temiz ve ne yüksek bir dereceye vardığını âleme göstermişdir. Şimdi ise Çerkes varlığı artık başka bir sâhada müdâfaa bekliyor. Fikirlerini neşre vasıta olan risâleye “Diyâne” ismini veren Çerkes kadınları korkuyorlar ki arkadaşlarındaki cengâverlik hiss ü şevki onlardaki diğer hasletler zararına nisbetsiz bir sûretde inkişâf etmiş olmasın! Düşünüyorlar ki, cesaretlerin en büyüğü cenk ederken gösterilen olmadığı gibi en büyük zaferler de harben kazanılanlar değildir. Medeni mücadeleler artık başka sãhalar ve başka silâhlarla yapılıyor. Biz milletimizi artık bu sâhalarda ve kolunu değil dimâğını kullanır görmek isteriz. Binâen-aleyh Dıyâne'yi bizde pek çok bulunduğuna imân etdigimiz zekâlar için muayyen bir gâyeyi gösteren bir meş'ale gibi tutuyoruz. Bu meş'alenin altında gençlerimizi tarih, lisân, edebiyât, musîkî ve ictimâiyâtımızı, sanâyimizi, hulâsa milli varlığımızı tedkîk ve tetebbu'a ve o varlığın âzamî inkişâf ve tekemmülüne çalışmağa da'vet ediyoruz. Bu da'vetde pek çok ıstırâb çekmiş ve nihâyet evlâdının saâdeti sırrını keşf etmiş bir vâlde sesinin şefkatli ihtizarları vardır. Eminim ki hakiki bir ruh-ı millî taşıyan her Çerkes bu sesdeki şefkat ve asâbiyeti anlayacak, ona koşacak ve onun gösterdiği gâye etrafında kuvvetli bir kütle hâlinde toplanacakdır.

Hayriye Melek Hunç

(Díyâne, no. 1, 12 Mart 1556 / 12 Mart 1920, s. 1.)